Środowisko i prawa człowieka
W dniu rocznicy podpisania Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela – 10 grudnia – obchodzimy Dzień Praw Człowieka. Przy tej okazji warto wiedzieć, że prawa związane ze środowiskiem również mieszczą się w tej kategorii.
Po raz pierwszy na poważnie kwestiami środowiska zajęto się podczas Konferencji sztokholmskiej ONZ zorganizowanej w 1972 roku pod hasłem “Mamy tylko jedną Ziemię”. Spotkanie zakończyło się podpisaniem deklaracji, w której stwierdzono, że:
Człowiek ma podstawowe prawo do wolności, równości i odpowiednich warunków życia w środowisku takim, które pozwalałoby na przyzwoite życie w dobrobycie. Człowiek ponosi solenną odpowiedzialność za ochronę i poprawę środowiska naturalnego dla obecnych i przyszłych pokoleń.”
Deklaracja sztokholmska, 1972 r.
Z kolei w 1998 powstała konwencja z Aarhus, która zapewniła nam prawo do:
- informacji o środowisku
- udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska
- dostępu do sądownictwa w sprawach związanych ze środowiskiem
Polska ratyfikowała ją w 2001, dokument wszedł w życie w 2003 roku. Prawa człowieka związane ze środowiskiem określa się jako prawa człowieka III generacji (razem z prawem do pokoju, prawem do rozwoju, prawem do korzystania ze wspólnego dziedzictwa ludzkości).
Z kolei w mijającym roku miały miejsce dwa ważne wydarzenia dotyczące środowiska. W czerwcu przy Komitecie ds. konwencji z Aarhus powołano Micheala Forsta na stanowisko specjalnego sprawozdawcy ds. obrońców środowiska. To pierwsza osoba sprawująca tę funkcję, a samą pozycję utworzono w 2021 r. Może on podejmować działania w celu ochrony każdej osoby, która doświadcza prześladowania, karania lub nękania za dążenie do skorzystania z praw przysługujących im na mocy konwencji z Aarhus.
W lipcu Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło rezolucję uznającą prawo do czystego, zdrowego i zrównoważonego środowiska za prawo człowieka. Z tekstem dokumentu można zapoznać się tutaj.
